Stopa ludzka, która jest fundamentem postawy naszego ciała i odpowiada za sprawne poruszanie się, jest bardzo obciążona i narażona na urazy oraz przeciążenia. Z wielu powodów może ulec nieodwracalnym i bolesnym deformacjom.
Poznaj przyczyny zmian zwyrodnieniowych i sposoby na to, aby zmniejszyć dolegliwości bólowe odczuwane podczas stania i chodzenia.
Choroba zwyrodnieniowa stawów stopy
Choroba zwyrodnieniowa stawów została opisana przez Archibalda Garroda w 1907 roku. Polega na postępujących zmianach w obrębie stawów, które to prowadzą do dolegliwości bólowych oraz pogorszenia się funkcji stawów.
Nie wynika ona jednak z samego faktu, że stawy się starzeją. Starzenie się sprzyja rozwojowi choroby, ale jest ona warunkowana także genetycznie, czynnikami biologicznymi, mechanicznymi i środowiskowymi (np. wynika z otyłości, pracy na stojąco, drobnych i powtarzających się urazów, zbyt wysokich obciążeń, a nawet z chorób współistniejących).
Wiele procesów może więc wpływać na kondycję stawów i ich elementów takich jak chrząstki, podchrzęstna, błona maziowa, torebka stawowa, a także więzadła.
Objawy zmian zwyrodnieniowych – przyjrzyj się swoim stopom
Choroba zwyrodnieniowa, występująca w obrębie stopy, może dotknąć różnych stawów:
- Najczęściej obejmuje staw śródstopno-palcowy palucha („paluch sztywny”). Zwykle pojawia się po przebytym urazie albo rozwija się razem z chorobą zapalną, np. dną moczanową. Może też wynikać z budowy stopy, kiedy pierwsza kość śródstopia jest dłuższa od drugiej i staw jest przeciążony.
- Halluksy (paluchy koślawe) to zwyrodnienie stawu stopy, które sprawia, że duży palec odchyla się w stronę wewnętrzną, a po stronie zewnętrznej stopy można zauważyć wyraźne wypuklenie, które z czasem może prowadzić do bólu i stanów zapalnych. Poznaj bliżej: przyczyny powstawania i konsekwencje zdrowotne haluksów
- Palce młotkowate wyróżniają się tym, że zwykle drugi, czyli najdłuższy palec u stopy, utrzymuje się w pozycji zgięciowej. Grzbiet palca (albo palców, jeśli zmiana dotyczy też III i IV) ociera o wewnętrzną stronę obuwia. Tym samym pojawiają się zrogowacenia na opuszkach i na stronie grzbietowej palców młotkowatych.
- Płaskostopie podłużne – to bardzo częsta wada nie tylko zwyrodnieniowa, ale także występująca u dzieci i osób młodych. Wyraźnie widać zapadnięcie łuku podłużnego stopy. Cała stopa styka się z podłożem, zamiast opierać się na trzech punktach. Może pojawiać się także ból śródstopia, spowodowany nadmiernym obciążeniem tej części stopy.
- Płaskostopie poprzeczne — z tą wadą mamy do czynienia wtedy, kiedy łuk poprzeczny stopy jest spłaszczony, a kości śródstopia rozchodzą się i powodują poszerzenie przedniej części stopy.
- Nierzadko pacjenci skarżą się na ból stawu skokowego, którego przyczyną są urazy, np. złamania kostki, kości piszczelowej, przewlekła niestabilność stawu, stan zapalny, neuropatia, zaburzenia osi kończyny.
- Geody powstają w kościach tworzących stawy przy chorobach reumatycznych lub w związku z chorobą zwyrodnieniową stawów. Są to okrągłe ubytki bez beleczek kostnych i soli wapnia. Kiedy pojawiają się geody, torebka stawowa i więzadła ulegają pogrubieniu. Są mniej elastyczne i nie chronią już tak dobrze stawu.
Badania stóp – gdzie je wykonać?
Wszelkie niepokojące objawy w obrębie stóp powinny zmotywować do wizyty u specjalisty, ale stopy warto badać także u dzieci, by wyeliminować wrodzone lub rozwijające się wady w ich budowie (np. płaskostopie).
Często szybkie podjęcie działań profilaktycznych, np. zastosowanie obuwia lub wkładek ortopedycznych, umożliwia skorygowanie wad i zapobiega ich pogłębianiu się.
W wieku dojrzałym, profilaktyczne badania stóp warto przeprowadzać przynajmniej raz w roku. Diagnostyką schorzeń w obrębie stóp zajmuje się podologia. Badania można również wykonać komputerowo, pod okiem fizjoterapeuty. Badanie stóp jest bezbolesne.
Rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów
- Zmiany chrząstki stawowej – ubywa proteoglikanów oraz kolagenu, może dojść do zaniku.
- Zmiany warstwy podchrzęsnej kości, torebki stawowej i więzadła, mogą powstawać tzw. osteofity, czyli wyrośla kostne.
- Pojawiają się ograniczenia w ruchomości stawu – staw jest sztywny, zaczyna boleć.
- Dochodzi do zaniku mięśni, co także wpływa na czynność innych stawów.
Pierwotna postać choroby zwyrodnieniowej stawów to taka, do której dochodzi bez konkretnej przyczyny i może dotyczyć zarówno jednego stawu, jak i ogólnej kondycji organizmu. Wtórna postać występuje wtedy, kiedy można określić przyczynę.
Przyczyny zwyrodniania stawów
- Urazy – zarówno jednorazowe, jak i regularne mikrourazy.
- Przeciążania wywołane otyłością, długim staniem, biegiem, chodzeniem.
- Choroby zapalne, między innymi reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa.
- Choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy.
- Niestabilność stawów utrzymująca się przez długi czas.
Leczenie zmian zwyrodnieniowych w stopie
Leczenie stóp obejmuje:
- przyjmowanie leków doustnych, przeciwzapalnych, przeciwbólowych, preparatów z zawartością glukozaminy,
- przyjmowanie zastrzyków dostawowych, np. z osocza bogatopłytkowego, leków steroidowych, kwasu hialuronowego,
- zabiegi rehabilitacyjne,
- dobór stabilizatorów,
- dobór obuwia ortopedycznego/profilaktycznego i wkładek ortopedycznych przy zniekształceniach wpływających na chód i postawę,
- leczenie operacyjne.
